Προτάσεις για την αναγνώριση και προστασία των «κλιματικών προσφύγων»

Α. Ορισμός των «κλιματικών προσφύγων»

Προκειμένου να αποτυπώνεται η σοβαρότητα της κατάστασης, να αναδεικνύεται η πολιτική ευθύνη και να τονίζεται η άμεση ανάγκη για προληπτική αντιμετώπιση του ζητήματος από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, ο ορισμός του "κλιματικού πρόσφυγα" πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής χαρακτηριστικά: 

• αναγκαστικό εκτοπισμό, 
• προσωρινή ή μόνιμη μετεγκατάσταση,
• μετακίνηση διαμέσου των συνόρων,
• διαταραχές που συμβαδίζουν με την κλιματική αλλαγή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι καύσωνες, οι έντονες βροχοπτώσεις, η ξηρασία και οι σχετιζόμενες πυρκαγιές και πλημμύρες,
• ξαφνική ή σταδιακή περιβαλλοντική διαταραχή.

Ένας ορισμός που μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της ανάγκης εντοπισμού και παροχής βοήθειας στους ανθρώπους που αναγκάζονται λόγω της κλιματικής αλλαγής να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους, ενσωματώνοντας παράλληλα τις ανθρωπιστικές θεμελιώδεις αρχές και αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (ΣΛΕΕ, άρθρο 2), είναι ο εξής:

"Άτομα που χωρίς τη θέλησή τους εγκαταλείπουν τη χώρα της ιθαγένειάς τους, ή τη χώρα στην οποία κατοικούν λόγω σταδιακών ή ξαφνικών αλλαγών στο φυσικό τους περιβάλλον που σχετίζονται με τουλάχιστον μία από τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (άνοδος της στάθμης της θάλασσας, ακραία καιρικά φαινόμενα, ξηρασία και λειψυδρία), και δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να επιστρέψουν σε αυτή."

Ως αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ορίζονται οι εξής: σταδιακές ή ξαφνικές αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον όπως η άνοδος της θερμοκρασίας, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η ξηρασία, η λειψυδρία καθώς και ακραία καιρικά φαινόμενα, π.χ. καύσωνες, καταιγίδες, βροχοπτώσεις, πλημμύρες κλπ., των οποίων η συχνότητα ή/και το μέγεθος σε σύγκριση με τα αντίστοιχα της προβιομηχανικής περιόδου της αντίστοιχης γεωγραφικής κλίμακας, χαρακτηρίζονται από αυξημένη επικινδυνότητα.

Β. Πολιτικές και νομικό πλαίσιο 

Οι ιστορικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες είναι βασικός παράγοντας της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Επομένως, υπάρχει σημαντική αιτιότητα και ευθύνη που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν αναφερόμαστε στην αντιμετώπιση του ζητήματος των κλιματικών προσφύγων. Περιοχές με ιστορικά υψηλές εκπομπές αερίων στον κόσμο, όπως η ΕΕ-27, φέρουν σημαντική ευθύνη για την υπαρξιακή κρίση που προκαλεί η κλιματική αλλαγή και αντί να δαπανούν περισσότερα χρήματα για να περιφράξουν τα σύνορά τους για να κρατήσουν εκτός τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, θα πρέπει να επικεντρωθούν στην αντιμετώπιση του φαινομένου και στη λήψη των απαραίτητων μέτρων για τη νομική αναγνώριση και προστασία για αυτά τα άτομα. 

Αντανακλώντας το πνεύμα του προοιμίου της Συμφωνίας του Παρισιού και την απόφαση της Παγκόσμιας Απογραφής (Global Stocktake) του 2023 σχετικά με τις "απώλειες και ζημίες", προτείνουμε ένα νομοθετικό και πολιτικό πλαίσιο που θα φέρει την Ευρωπαϊκή Ένωση στην πρώτη γραμμή ως υπέρμαχο της αναγνώρισης του καθεστώτος των κλιματικών προσφύγων και θα αποτελείται από τους ακόλουθους πυλώνες: 

Πρόταση για την υιοθέτηση νέας Οδηγίας για καθεστώς Προσωρινής Προστασίας ειδικά για τους κλιματικούς πρόσφυγες      

Σε εξαιρετικά έκτακτες καταστάσεις μαζικής εισροής εκτοπισθέντων από τρίτες χώρες οι οποίοι δεν μπορούν να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει δημιουργήσει τον μηχανισμό της «Προσωρινής Προστασίας». Ο μηχανισμός βασίζεται σε οδηγία που εκδόθηκε το 2001 (2001/55/ΕΚ) και έχει ως σκοπό την θέσπιση ενός συστήματος για τη διαχείριση μαζικών αφίξεων αλλοδαπών στην ΕΕ που δεν μπορούν να επιστρέψουν στις χώρες τους, ιδίως λόγω πολέμου, βίας ή παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Οδηγία αυτή τέθηκε για πρώτη φορά σε εφαρμογή το 2022, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, όταν εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εμπόλεμες περιοχές αναζητώντας καταφύγιο στις χώρες της ΕΕ.

H αναγνώριση των σημαντικών προκλήσεων που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, το γεγονός ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε έναν γεωγραφικό χώρο, ο οποίος περικλείεται από την Αφρική και την Ασία, που αντιμετωπίζουν οξυμένα προβλήματα λόγω της κλιματικής αλλαγής, με αποτέλεσμα μεγάλοι πληθυσμοί να εξαναγκάζονται να μετακινηθούν και ταυτόχρονα η έλλειψη σοβαρών πρωτοβουλιών αναγνώρισης και προστασίας αυτών των ανθρώπων δημιουργεί μια εξαιρετικά επείγουσα συνθήκη, η οποία επιτάσσει τολμηρές πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση αυτή.

Ως εκ τούτου, βασιζόμενοι στο πλαίσιο που αναπτύσσει η Οδηγία για το Καθεστώς  Προσωρινής Προστασίας, προτείνουμε την υιοθέτηση νέας ξεχωριστής Οδηγίας η οποία θα έχει στόχο την προστασία εκτοπισμένων ατόμων λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Σύμφωνα και με την πρότασή μας πιο πάνω, ως «εκτοπισθέντα» ορίζονται εκείνα τα άτομα τα οποία χωρίς την θέλησή τους εγκαταλείπουν την χώρα της ιθαγένειάς τους ή την χώρα στην οποία κατοικούν λόγω σταδιακών ή ξαφνικών αλλαγών στο φυσικό τους περιβάλλον που σχετίζονται με τουλάχιστον μία από τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, και δεν είναι σε θέση, ή δεν επιθυμούν να επιστρέψουν σε αυτή.”

Τα παρακάτω προτείνονται ως θεμελιώδη χαρακτηριστικά της Οδηγίας:

• Η προσωρινή προστασία εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη μέλη με απόφαση του Ευρωπαϊκής Επιτροπής που επιβεβαιώνει μαζική εισροή εκτοπισθέντων ατόμων στην ΕΕ και ορίζει τις ομάδες των ατόμων που χρειάζονται προστασία.
• Έχει διάρκεια ενός έτους και μπορεί να παραταθεί μέχρι και δύο έτη.
• Η προστασία μπορεί να λήξει, αν η Επιτροπή κρίνει ότι είναι ασφαλές για τα άτομα να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.
• Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα εκτοπισθέντα άτομα επιθυμούν να έρθουν στη χώρα τους.
• Τα κράτη μέλη πρέπει να εκδίδουν άδεια παραμονής για τα άτομα στα οποία έχει χορηγηθεί προσωρινή προστασία. Η εν λόγω άδεια ισχύει για την πλήρη διάρκεια της προστασίας.
• Τα άτομα στα οποία χορηγείται προσωρινή προστασία έχουν το δικαίωμα:
  • να ασκούν μισθωτή ή αυτοαπασχολούμενη δραστηριότητα·
  • να έχουν πρόσβαση σε εκπαιδευτικά προγράμματα για ενήλικες, επαγγελματική κατάρτιση και πρακτική άσκηση·
  • να έχουν κατάλληλο κατάλυμα·
  • να τους παρέχεται κοινωνική βοήθεια, χρηματοοικονομική υποστήριξη και ιατρική περίθαλψη.
• Τα παιδιά κάτω των 18 θα έχουν επίσης δικαίωμα στην εκπαίδευση υπό τους όρους που ισχύουν για τους υπηκόους του κράτους μέλους υποδοχής.
• Αν σε κάποια από τα μέλη της ίδιας οικογένειας έχει χορηγηθεί προσωρινή προστασία σε διαφορετικά κράτη μέλη της ΕΕ, ή αν κάποια από τα μέλη της οικογένειας δεν βρίσκονται ακόμα στην ΕΕ, πρέπει να έχουν το δικαίωμα επανένωσης στο ίδιο κράτος μέλος.
• Τα άτομα στα οποία χορηγείται προσωρινή προστασία πρέπει να μπορούν να υποβάλλουν αίτηση ασύλου. Το κράτος μέλος που υποδέχεται το άτομο είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης.
• Ωστόσο, τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν ότι κάποιος στον οποίο έχει χορηγηθεί προσωρινή προστασία δεν μπορεί να έχει την ίδια στιγμή το καθεστώς του αιτούντος άσυλο.

Είναι σημαντικό ότι η Οδηγία επιτρέπει την υποβολή αίτησης ασύλου κατά τη διάρκεια της περιόδου ισχύος της προσωρινής προστασίας, διευκρινίζοντας ότι στις περιπτώσεις που η εξέταση δεν έχει διεκπεραιωθεί μέχρι τη λήξη του πλαισίου προσωρινής προστασίας, ολοκληρώνεται μετά το τέλος αυτής της περιόδου. Ταυτόχρονα, η νομική διάταξη ορίζει ότι σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης ασύλου, ο δικαιούχος προσωρινής προστασίας θα πρέπει να μπορεί να συνεχίσει να απολαμβάνει το καθεστώς για την εναπομένουσα περίοδο ισχύος του.

Το Καθεστώς Προσωρινής Προστασίας δεν πρέπει να συγχέεται με την διαδικασία Ασύλου. Η προσωρινή προστασία αποτελεί μέρος του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου και όχι εναλλακτική λύση σε αυτό. Όπως προτείνουμε και παραπάνω, οι δικαιούχοι του καθεστώτος προσωρινής προστασίας διατηρούν το δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση ασύλου.

Συνηγορία της ΕΕ για προσθήκη νέου Πρωτοκόλλου στη Σύμβαση για το Καθεστώς του Πρόσφυγα

Στην περίπτωση των ατόμων που εκτοπίζονται λόγω κλιματικής αλλαγής, τα οποία δεν καλύπτονται από το παρόν σύστημα Ασύλου και λαμβάνοντας υπόψη ότι η Σύμβαση για το Καθεστώς των Προσφύγων πλησιάζει στο να προσφέρει τον τύπο προστασίας που απαιτείται, θα ήταν λογικό να θεσπιστεί ένα νέο πρωτόκολλο βάσει της Σύμβασης για την παροχή προστασίας σε άτομα που εκτοπίστηκαν πέρα από τα διεθνή σύνορα λόγω της κλιματικής κρίσης.  

Επιπλέον, ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικών πρωτοβουλιών σε επίπεδο ΕΕ δεν μπορεί να περιοριστεί μόνο στην υιοθέτηση μέτρων προσωρινής προστασίας. Αντίθετα, χρειάζεται η ανάληψη πρωτοβουλιών που θα στοχεύουν στην δημιουργία ενός συστήματος μακροχρόνιας προστασίας.

Στο πλαίσιο αυτό, προτείνουμε η ΕΕ να πρωτοστατήσει ενεργειών με στόχο την προσθήκη ενός νέου πρωτοκόλλου στη Σύμβαση της Γενεύης για το καθεστώς των Προσφύγων, που θα επεκτείνει την προστασία και σε άτομα που εκτοπίζονται λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Στηριζόμενη στην Έκθεση του Ειδικού Εισηγητή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, και αναγνωρίζοντας τις προκλήσεις που υφίστανται ήδη αρκετές χώρες ακριβώς λόγω της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, είναι απαραίτητο η EE να αναλάβει πρωτοβουλία άσκησης πίεσης προς τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για την υιοθέτηση ενός τέτοιου πλαισίου. Συγκεκριμένα προτείνουμε:

• Είτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είτε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, είτε ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής να  υποβάλλει προτάσεις στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στην οποία μετέχει ως παρατηρητής. Επισπεύδουσες υπηρεσίες του ΟΗΕ στην προσπάθεια υιοθέτησης ενός πιο διευρυμένου Πρωτοκόλλου στη Σύμβαση της Γενεύης θα είναι η ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η UNICEF, και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, οι οποίες με την τεχνογνωσία και την εμπειρία τους θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη του πλαισίου.
• Το πρωτόκολλο να αναγνωρίζει τον διευρυμένο ορισμό του κλιματικού πρόσφυγα, όπως περιγράφηκε πιο πάνω.
• Επιπλέον, το πλαίσιο αυτό πρέπει να περιλαμβάνει και προβλέψεις που αφορούν τα παιδιά. Τα παιδιά είναι και τα μεγαλύτερα θύματα της κλιματικής αλλαγής, καθώς μπορεί λόγω των μετακινήσεων εξαιτίας και της κλιματικής αλλαγής να μην βιώσουν μια φυσιολογική παιδική ζωή, να πέσουν θύματα εκμετάλλευσης, να απέχουν από εκπαιδευτικές διαδικασίες. Έτσι, η UNICEF και ο ΔΟΜ ανέπτυξαν τις κατευθυντήριες αρχές για τα παιδιά που εξαναγκάζονται σε μετακίνηση στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες περιλαμβάνουν μια προσέγγιση βασισμένη στα δικαιώματα, το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, τη λογοδοσία, την ευαισθητοποίηση και τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, την ενότητα της οικογένειας, την ασφάλεια και την προστασία, την πρόσβαση στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη και τις κοινωνικές υπηρεσίες και την καταπολέμηση των διακρίσεων. Οι άξονες αυτοί πρέπει να αποκτήσουν νομική υπόσταση και να ενσωματωθούν στο νέο πρωτόκολλο.
• Να ενθαρρυνθούν τα κράτη καθώς και περιφερειακές πρωτοβουλίες να αναπτύξουν νομικά πλαίσια με βάση το νέο πρωτόκολλο για την προστασία των κλιματικών προσφύγων. Παράλληλα, προτείνεται η υιοθέτηση μέτρων προστασίας των κλιματικών προσφύγων, εν αναμονή της υιοθέτησης του πρωτοκόλλου, έτσι ώστε να ασκείται και de facto πίεση ως προς την διαμόρφωση ενός ενιαίου πλαισίου.
• Να γίνουν συντονισμένες προσπάθειες να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση για την όσο το δυνατόν επαρκέστερη ανταπόκριση στις νέες προκλήσεις. Συγκεκριμένα, προτείνεται τα κράτη-μέρη της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα να ιδρύσουν από κοινού ταμείο, το οποίο θα συγκεντρώνει πόρους και θα χρηματοδοτεί τις δράσεις που απαιτούνται για την προστασία των ατόμων που εκτοπίζονται λόγω της κλιματικής αλλαγής.
• Προτείνεται επίσης η σύσταση ενός μηχανισμού που θα εποπτεύεται από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ) και την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος, ο οποίος θα είναι υπεύθυνος να επανεξετάζει κάθε μερικούς μήνες  τα σημεία του πλανήτη που θα ορίζονται σε ‘κλιματική κρίση’ και με βάση την έκθεση του, τα κράτη μέλη θα δέχονται να εξετάσουν τις αιτήσεις ασύλου κλιματικών μεταναστών που έρχονται από τις περιοχές αυτές.

Συμφωνία επί Διακήρυξης για την αναγνώριση και προστασία των “κλιματικών προσφύγων” σε Μεσογειακό επίπεδο

Το γεγονός ότι η ΕΕ πρέπει να έχει τον πρώτο λόγο στο άνοιγμα της συζήτησης για την προστασία των «κλιματικών προσφύγων» και την εκπόνηση πολιτικών προς αυτή την κατεύθυνση, δεν σημαίνει ότι και σε περιφερειακό επίπεδο δεν θα πρέπει να αναπτυχθούν αντίστοιχες πρωτοβουλίες. Το αντίθετο, μάλιστα. Λαμβάνοντας υπόψη, ότι οι πολιτικές και γραφειοκρατικές διαδικασίες στην ΕΕ παίρνουν αρκετό χρόνο, οι προσπάθειες για συνεννόηση και δράση σε περιφερειακό επίπεδο θα πρέπει να ενισχυθούν.

Ακολουθώντας το πρότυπο περιφερειακών πρωτοβουλιών, όπως η Σύμβαση του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας (1969) για τις ειδικές πτυχές του προσφυγικού προβλήματος στην αφρικανική ήπειρο, η οποία έχει κυρωθεί από 46 κράτη, η Διακήρυξη της Καρθαγένης (1984), η Σύμβαση της Αφρικανικής Ένωσης για την προστασία και τη βοήθεια των εσωτερικά εκτοπισμένων ατόμων (2009), ή η Pacific Regional Framework on Climate Mobility, προτείνεται η ενθάρρυνση αντίστοιχων πρωτοβουλιών σε Ευρωπαϊκό περιφερειακό επίπεδο.

Μια πρωτοβουλία που προτείνουμε να αναληφθεί στο πλαίσιο της EuroMED9[1] είναι και η συμφωνία επί μιας Διακήρυξης, η οποία θα εγκριθεί από τα κράτη, στα πρότυπα της Διακήρυξης της Καρταχένα και θα περιγράφει ένα συνεκτικό πλαίσιο πολιτικών. Στόχος να αναπτυχθεί μια δυναμική μεταξύ των κρατών του ευρωπαϊκού νότου, η οποία πιθανά θα συμπαρασύρει και την συμμετοχή και άλλων χωρών στην πρωτοβουλία. 

Ειδικότερα στη Μεσόγειο, περιφέρεια όπου η μετανάστευση πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για σοβαρή διακρατική συνεργασία, πρωτοβουλία για την κλιματική μετανάστευση θα μπορούσε να αναληφθεί στο πλαίσιο της MED9, δηλαδή της ομάδας εννέα μεσογειακών κρατών-μελών της ΕΕ. Μεταξύ και άλλων θεμάτων που αφορούν στη Μεσόγειο, οι χώρες της MED9 έχουν προτεραιοποιήσει την ενιαία και διαρθρωτική διαχείριση της μετανάστευσης. Στόχος: η αναγνώριση και θέσπιση πλαισίου προστασίας ατόμων που εκτοπίζονται από τις εστίες τους εξαιτίας περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσαν να προταθούν από τη MED9 πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη ευρύτερου ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου που θα εδράζεται στο ψήφισμα «Ένα νομικό καθεστώς για τους “κλιματικούς πρόσφυγες”», το οποίο εγκρίθηκε το 2019 στο Συμβούλιο της Ευρώπης και θα προστατεύει τους “κλιματικούς πρόσφυγες” και το οποίο θα εισαχθεί στις εθνικές τους νομοθεσίες.

Βασικές προβλέψεις της προτεινόμενης Διακήρυξης θα πρέπει να είναι:

1. Να τονιστεί, ότι με βάση τη διεθνή εμπειρία και τα διαθέσιμα στοιχεία για την ένταση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, όχι μόνο στο περιβάλλον αλλά και στις κοινωνίες, είναι αναγκαίο να εξεταστεί το ενδεχόμενο διεύρυνσης της έννοιας του πρόσφυγα. Ως εκ τούτου, ο ορισμός ή η έννοια του πρόσφυγα που προτείνεται για χρήση στην περιοχή είναι αυτός που, εκτός από τα στοιχεία της Σύμβασης του 1951 και του Πρωτοκόλλου του 1967, περιλαμβάνει στους πρόσφυγες και τα άτομα που αναγκάζονται σε διασυνοριακό εκτοπισμό από το συνήθη τόπο διαμονής τους λόγω σταδιακών ή ξαφνικών αλλαγών στο φυσικό τους περιβάλλον που σχετίζονται με τουλάχιστον μία από τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
2. Ως αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ορίζονται οι εξής: σταδιακές ή ξαφνικές αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον όπως η άνοδος της θερμοκρασίας, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η ξηρασία, η λειψυδρία καθώς και ακραία καιρικά φαινόμενα, π.χ. καύσωνες, καταιγίδες, βροχοπτώσεις, πλημμύρες κλπ., των οποίων η συχνότητα ή/και το μέγεθος σε σύγκριση με τα αντίστοιχα της προβιομηχανικής περιόδου της αντίστοιχης γεωγραφικής κλίμακας, χαρακτηρίζονται από αυξημένη επικινδυνότητα.
3. Να εξετάζει τις δράσεις που πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή τα κράτη μέλη για τη διαχείριση της "κλιματικής μετανάστευσης".
4. Να προωθεί την επεξεργασία και εφαρμογή ευρωπαϊκών προγραμμάτων αναπτυξιακής συνεργασίας, τα οποία χρηματοδοτούνται από τα κράτη μέλη, για τη στήριξη της ορθής εφαρμογής μηχανισμών προστασίας της ανθρώπινης κινητικότητας μετά από καταστροφές που σχετίζονται με το περιβάλλον λόγω της κλιματικής αλλαγής (π.χ. η Σύμβαση της Καμπάλα).
5. Να προτρέπει τα κράτη μέλη να προβούν σε μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας για την αναγνώριση του καθεστώτος προσωρινής διαμονής σε θύματα φυσικών καταστροφών που έχουν διαφορετική ιθαγένεια.
6. Να απαιτεί από τα κράτη μέλη να αναπτύξουν στο πλαίσιο του συστήματος ασύλου τους μηχανισμούς προστασίας για τους ανθρώπους που αναγκάζονται σε εκτοπισμό από τη μακροχρόνια κλιματική αλλαγή στις πατρίδες τους, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα το κενό προστασίας της Σύμβασης της Γενεύης σχετικά με το καθεστώς των προσφύγων.
7. Να επισημαίνεται η σημασία και το νόημα της αρχής της μη επαναπροώθησης (συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης της απόρριψης στα σύνορα) ως ακρογωνιαίου λίθου της διεθνούς προστασίας των προσφύγων. Η αρχή αυτή είναι επιτακτική όσον αφορά τους πρόσφυγες και στην παρούσα κατάσταση του διεθνούς δικαίου πρέπει να αναγνωρίζεται και να τηρείται ως κανόνας του jus cogens.
8. Να αναγνωρίζεται ότι η επανένωση των οικογενειών αποτελεί θεμελιώδη αρχή όσον αφορά τους πρόσφυγες και πρέπει να αποτελεί τη βάση για την ανθρωπιστική μεταχείρισή τους στη χώρα ασύλου, καθώς και για τις διευκολύνσεις που χορηγούνται σε περιπτώσεις οικειοθελούς επαναπατρισμού.
9. Να επιδιωχθεί η στενή συνεργασία με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, οι οποίες με την συσσωρευμένη εμπειρία τους θα συνδράμουν στην υποδοχή και ένταξη των ατόμων αυτών στις χώρες υποδοχής.

[1] Ομάδα κρατών που αποτελείται από την Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Κύπρο, την Μάλτα, την Ισπανία, την Κροατία, την Πορτογαλία και την Σλοβενία.